Kontrgerilla

Kontrgerilla veya Stay-behind, (bu terimin İngilizce kelime anlamı “geride kalanlar” olarak tercüme edilebilir) NATO bünyesindeki ülkelerde sol örgütlenmeye karşı oluşturulan yasadışı silahlı kuvvetler. Soğuk Savaş sırasında Sovyetler Birliğinin işgal ihtimali bahane edilerek oluşturulan gizli örgütlenmeler kuruldukları ülkelerde siyasi hayatı şekillendirmek için kullanılmıştır.[1] Ülkemizdeki 12 Eylül Darbesi de bu kapsamda değerlendirilmelidir.


Stay-behind operasyonunda, bir ülke başka bir ülke tarafından işgal edilme tehlikesine karşı kendi topraklarında gizli örgütlenmeler ve planlar gerçekleştirir. Eğer işgal gerçekleşirse, yapılan hazırlıklar yerel direnişin başlangıcı için kullanılacak, düşman cephe gerisinde casuslar faaliyet gösterebilecektir. Küçük çaplı operasyonlar olduğu gibi bütün ülkeyi içeren operasyonlar da planlanmıştır. II. Dünya Savaşı sırasında birçok ülke buna göre planlama yapmış, İngiltere (Auxiliary Units) ve Nazi Almanyası (Werwolf) bu planları yürürlüğe koymuştur.

Soğuk Savaş yılları

Soğuk Savaş sırasında NATO (bkz:NATO)ve CIA (bkz:cia) birçok Avrupa ülkesinde stay-behind kuvvetleri oluşturulmuştur. Bu kuvvetlerin olası bir Varşova Paktı ülkesinin işgali durumunda veya ülkedeki komünist partilerin demokratik şekilde seçilmesi durumunda aktif olacağı planlanmıştır. Bu gizli orduların kullanması için saklanmış şekilde gizli silah depoları İtalya, Avusturya, Almanya, Hollanda ve diğer ülkelerde ortaya çıkartılmıştır. Bu tip NATO operasyonlarından en bilineni Gladio Operasyonudur ve 24 Ekim 1990 tarihinde İtalyan Başbakanı Giulio Andreotti tarafından açıklanmıştır. Çoğu örnekte stay-behind kuvvetleri gerçek amacının dışına çıkmış, işgali önlemek yerine iç siyasette aktif yer almışlardır. Ülkenin yarı-işgal altında öne süren bu güçler özellikle sol siyasete karşı tavır alarak silahlı eylemlerde bulunmuş hatta darbelerde yer almışlardır. İtalya örneğinde olduğu gibi bazı ülkelerde terör ortamı yaratılmış, Yunanistan örneğinde olduğu gibi aşırı-sağ askeri cunta yönetimleri kurulmuş veya Türkiye’deki 12 Eylül 1980 örneğinde olduğu gibi askeri darbeler yapılmıştır.

Soğuk Savaş yıllarında Türkiye'deki uzantıları

NATO'nun Özel Harp talimnamelerine göre, üye ülkelerde kurulan NATO birimleri Türkiye'de 1952[2] ya da 1953[3]'te önce Seferberlik Tetkik Kurulu adıyla örgütlenmiş [3] sonra doğrudan Genelkurmay Başkanlığı'na bağlı Özel Harp Dairesi çatısı altında ve bunun sivil uzantısı olarak faaliyet yürütmüştür.[4] Bülent Ecevit 1974'te dönemin Genelkurmay Başkanı Semih Sancar'dan Özel Harp Dairesi'nin varlığını öğrenmiş[5] ve Deniz Kuvvetlerinden Emekli Binbaşı araştırmacı-yazar Stratejist Erol Mütercimler ise ilk kez 1980'de örgütün varlığından haberdar olduğunu dile getirmiştir.[6]

12 Eylül 1980

Ülkemizde 1980 darbesinin ardındaki zamanın Genelkurmay Başkanı Kenan Evren Türk kontrgerilla stay-behind silahlı kuvvetlerinin bir üyesidir.[kaynak belirtilmeli] Türkiye’de de stay-behind gruplardaki liderlerin yasal görevlerde bulunma çakışması yaşanmıştır.

Stay-behind planları

* Auxiliary Units (İngiltere)
* Gladio (İtalya ve diğer bir çok ülke)
* GAL (İspanya)
* I&O (Hollanda)
* Lochos Oreinon Katadromon, LOK (Yunanistan)
* OWSGV (Avusturya)
* Plan Bleu, La Rose des Vents, Arc-en-ciel (Fransa)
* ROC (Norveç)
* SDRA8, STC/Mob (Belçika)
* Bund Deutscher Jugend - Technischer Dienst, TD BJD (Almanya)
* Nihtilä-Haahti plan (Finlandiya)
* Projekt-26, P-26 (İsviçre)
* Werwolf (Nazi Almanyası)
* Kontrgerilla,(Türkiye)
* Regional Force Surveillance Units (Australya)
* İsveç’de Informationsbyrån isimli bir stay-behind örgütü bulunmaktadır. Örgütün 1950-60’lı yıllarda 3-4.000 personeli olmuş ve bu personel ABD ve İngiltere’de kontr-gerilla savaş eğitimi almıştır. 1951 yılında Stockholm’de bulunan CIA masasının şefi William Colby NATO üyesi Norveç ve Danimarka stay-behind kuvvetlerinin İsveç ve Norveç gibi tarafsız ülkelerde eğitilmesini savunmuştur. Bu kapsamdaki faaliyetler 1953 yılında yakalanan azılı faşist Otto Hallberg’in sorgusunda ortaya çıkmış ve İsveç stay-behind kuvvetleri ifşa edilmiştir. Ancak garip bir şekilde Hallberg hakkındaki suçlamalar düşmüş, kendisi serbest bırakılmıştır.